Hàng hóa Trung Quốc tham vọng thoát mác rẻ tiền

Mục tiêu của kế hoạch là trong vòng một thập kỷ, Trung Quốc sẽ trở
thành một quốc gia mạnh về lĩnh vực sản xuất với ưu tiên hàng đầu dành
cho số hóa và hiện đại hóa 10 lĩnh vực chính bao gồm: không gian vũ trụ,
đường sắt, phương tiện sử dụng năng lượng mới, và nguyên vật liệu mới.
Nếu thành công, đây sẽ là một bước tiến lớn của Trung Quốc để có thể bỏ
lại phía sau danh xưng nhà máy của thế giới mà trong nhiều thập kỷ qua
chỉ sản xuất được những đồ chơi, quần áo rẻ tiền chất lượng thấp.

Kế hoạch được thông báo từ tháng 3 trong các phiên họp chính trị quốc gia, cho thấy Trung
Quốc muốn giảm thiểu sự phụ thuộc vào việc nhập khẩu công nghệ từ
phương Tây. Việc thúc đẩy ngành sản xuất chất lượng cao cũng là một cách
để nước này đối phó với hiện tượng sụt giảm năng suất cũng như tình
trạng thiếu nhân lực khiến giá thành lao động cao, đặc biệt khi so sánh
với các thị trường đang nổi như Việt Nam và Brazil.

Theo Citigroup, Trung Quốc dự tính trong vài năm tới sẽ đầu tư 8.020 tỷ
Nhân dân tệ vào công cuộc hiện đại hóa và thay đổi toàn bộ ngành công
nghiệp – một chủ trương tham vọng hơn nhiều so với kế hoạch của châu Âu
đầu tư 1.350 tỷ euro trong vòng 15 năm.

Miao Wei – Bộ trưởng Công nghiệp và Công nghệ Thông tin cho hay chiến
lược “Made in China 2025” và chiến lược “Công nghiệp 4.0” của Đức có
những mục tiêu giống nhau. Cả hai đều nhằm lồng ghép công nghệ thông tin
vào lĩnh vực chế tạo, sản xuất tiên tiến để có thể tạo nên một làn sóng
phát triển công nghiệp mới. Trung Quốc đã dần lấy lại được danh hiệu
nhà sản xuất lớn nhất thế giới sau khi đánh mất nó trong suốt 150 năm
qua. “Chúng tôi tuy lớn, nhưng vẫn chưa mạnh”, vị này nói.

Miao cho biết, Trung Quốc có thể nhanh chóng thu hẹp khoảng cách với
các nước phát triển bằng việc áp dụng công nghệ Internet vào trong sản
xuất. Nhưng quốc gia này vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm
việc thiếu nhân tài, nguồn lực và vấn đề môi trường cũng như thiếu nguồn
nhân lực là lao động nước ngoài.

An ninh mạng cũng là mối quan tâm lớn của Trung Quốc khi phát triển
dịch vụ dữ liệu lớn. Miao cho biết một số doanh nghiệp Trung Quốc vẫn
chưa qua mức 2.0, 3.0 trong khi hầu hết các nhà sản xuất của Đức đang
nằm đâu đó giữa 3.0 và 4.0

Tuy nhiên, chuyên gia kinh tế tại Chetan Ahya Morgan Stanley châu Á lại
cho rằng công cuộc đổi mới của Trung Quốc không phụ thuộc nhiều vào
nguồn nhân tài mà chủ yếu là việc giải phóng tiềm năng của khu vực kinh
tế tư nhân. “Tôi không nghĩ nhân tài là một vấn đề lớn của Trung Quốc.
Người tài có đầy đó thôi. Chính sách vĩ mô quan trọng nhất nên là cải
cách bộ phận kinh tế công”, vị này nhận định

Stephen Roach, nguyên Chủ tịch Hội đồng quản trị Morgan Stanley
châu Á cũng cho rằng đây chỉ là một kế hoạch định hướng mục tiêu cổ điển
khác của Trung Quốc. Ông chia sẻ mặc dù “Made in China 2025” là mục
tiêu lớn và đầy khát vọng, tuy nhiên chừng nào con đường đi đến mục tiêu
ấy chưa được làm rõ, thì chừng đó, mọi thứ vẫn chỉ là ngôn từ mỹ miều
chứ không phải cam kết đáng tin cậy.

Đối với Roach, câu hỏi trọng tâm chính là: “Làm thế nào để kế
hoạch mới này có thể khớp với chủ trương cải cách hệ thống doanh nghiệp
sở hữu nhà nước (SOE)?”

Các nhà quan sát cho hay Trung Quốc nên nhanh chóng tiến hành cải
cách các công ty độc quyền nhà nước, bởi chính việc nắm độc quyền đã
kìm hãm năng suất lao động cũng như đổi mới công nghệ trong lĩnh vực sản
xuất. Trước tình hình tăng trưởng kinh tế chậm trong quý đầu năm 2015,
lợi nhuận của bộ phận SOE giảm gần 30%, trong khi đó khu vực kinh tế tư
nhân lại tăng 6,8% so với cùng kỳ năm ngoái.

Từ thời Đặng Tiểu Bình, Trung Quốc đã nỗ lực đưa công nghệ nước ngoài
vào bằng cách mở cửa thị trường vốn được quản lý bởi nhà nước cho các
doanh nghiệp nước ngoài. Trong những năm 1980, một số nhà sản xuất xe
hơi của Trung Quốc như FAW Group và SAIC Motor đã hợp tác làm ăn với
những ông lớn Volkswagen, General Motors và Toyota.

Kể từ đó, thị trường xe hơi của Trung Quốc Đại lục đã mở rộng ra, với
23 triệu xe được sản xuất mỗi năm. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu những thương
hiệu nội địa có khả năng cạnh tranh với các công ty xe hơi đẳng cấp thế
giới.

Jinan Zhang, Giám đốc kinh doanh tại Bosch Rexroth Trung Quốc cho biết,
trước khi được đưa vào sử dụng, các loại phụ tùng xe hơi phải trải qua
một loạt các thí nghiệm để kiểm tra chất lượng, sự ổn định, và mức độ
tin cậy. Quá trình này có thể mất từ 5 đến 10 năm. Trong khi đó, các doanh nghiệp nhà nước không đủ kiên nhẫn để chờ đợi từng ấy năm.

Khi được hỏi về chính sách “đổi thị phần lấy công nghệ” của Đặng
Tiểu Bình có hiệu quả trong lĩnh vực sản xuất xe hơi không, Yale Zhang, giám đốc quản lý tại một công ty tư vấn ở Thượng Hải thẳng thắn trả lời: “Thành thật mà nói là không”.

Nhưng sự thật là Trung Quốc đang dần hiện thực hóa hoài bão ấy, thậm
chí đã trở thành nước đi đầu về công nghệ trong một số lĩnh vực như tàu
cao tốc, nhờ nhu cầu thị trường ngày càng lớn, cộng thêm những khoản đầu
tư mạnh tay của Chính phủ.

Năm 2011, khi thử nghiệm chuyến tàu siêu tốc Bắc Kinh – Thượng Hải đạt
tốc độ 487km/h, cả Trung Quốc đã được sống trong niềm tự hào dân tộc.
Nhưng tai nạn khiến hàng chục người chết và gần 200 người bị thương
không lâu sau đó tại Ôn Châu, thuộc tỉnh Chiết Giang, đã nhanh chóng dập
tắt tất cả.

Nhưng cũng chính tai nạn thảm khốc ấy đã thúc đẩy Trung Quốc cải thiện
hệ thống an toàn đường ray tàu cao tốc và hiện đã trở thành quốc gia
xuất khẩu công nghệ tàu cao tốc hàng đầu thế giới.

Sun Bangcheng, kỹ sư cấp cao tại Công ty CNR cho biết, Trung Quốc làm
tăng tốc độ tàu đồng thời giảm tỷ lệ trục trặc, rủi ro là nhờ có hơn một
tỷ Nhân dân tệ mà Chính phủ đầu tư vào nghiên cứu công nghệ tự động sau
vụ tai nạn. “Tôi hy vọng Chính phủ sẽ đầu tư nhiều hơn, chí ít là bằng
ngần ấy, vào công tác nhiên cứu và phát triển trong 5 năm tới”.

Thanh Tuyền (Theo SCMP)